Obecność klarysek na ziemiach polskich
Obecność sióstr świętej Klary w Polsce jest nierozerwalnie związana z przybyciem braci franciszkanów, znanych dziś jako franciszkanie konwentualni. Bracia nie tylko opiniowali i wydawali zgody na zakładanie klasztorów klarysek, ale także otaczali je opieką duchową i materialną. Już w 1225 r. franciszkanie przybyli do Pragi, a w 1237 r. potwierdzono ich obecność w Krakowie. Polskie ziemie należały wówczas do prowincji czeskiej (obejmującej Małopolskę, Wielkopolskę, Księstwo Kaliskie) lub niemieckiej (obejmującej Śląsk). Szczególną rolę w powstaniu polskich wspólnot klarysek odegrała prowincja czeska.
W Pradze siostry klaryski pojawiły się za sprawą św. Agnieszki (1211–1282), która dzięki swej korespondencji ze św. Klarą oraz papieżem Grzegorzem IX wypracowała model życia zakonnego dostosowany do warunków Europy Środkowej. Wspólnota z Pragi dała początek dwóm pierwszym polskim klasztorom: w Zawichoście (1245 r.) i we Wrocławiu (1257 r.).
Klasztory klarysek w średniowieczu
Małopolska
Pierwsza wspólnota klarysek powstała w Zawichoście w 1245 r., gdy bł. Salomea (1212–1268), pochodząca z rodu Piastów, przyjęła habit klarysek i zamieszkała z siostrami z Pragi. Klasztor w Zawichoście, znany jako “klasztor o 12 basztach”, miał charakter obronny, co było konieczne w obliczu najazdów sąsiednich plemion oraz Tatarów. W 1257 r., w wyniku zniszczeń dokonanych przez Tatarów oraz przeniesienia stolicy księstwa do Krakowa, rozpoczęto przygotowania do relokacji wspólnoty. Nowy klasztor powstał w Skale pod Krakowem w latach 1259–1264. Salomea, jako fundatorka klasztoru, nadała osadzie prawa miejskie w 1267 r. Po jej śmierci została pochowana w Krakowie, co przyczyniło się do rozwoju kultu wokół jej osoby.
W 1316 r. klaryski przeniosły się z klasztoru w Skale do Krakowa, osiedlając się przy kościele św. Andrzeja Apostoła. Dokumenty z 1318 r. potwierdzają ich obecność na Wawelu, a zatwierdzenie papieskie dla nowego klasztoru wydano w 1325 r. Przez wieki siostry prowadziły działalność edukacyjną – od 1802 r. do 1951 r. funkcjonowała tu szkoła dla dziewcząt.
Stary Sącz
Klasztor w Starym Sączu został założony przez św. Kingę (1234–1292), żonę Bolesława Wstydliwego. Po śmierci męża Kinga przeznaczyła swoje dobra na utworzenie klasztoru, w którym osiedliły się siostry ze Skały. Sam klasztor mógł pomieścić 70 sióstr i 30 braci. Wspólnota pielęgnowała wysoki poziom kultury religijnej, co przejawiało się w twórczości literackiej i muzycznej. Po śmierci Kingi klasztor stał się miejscem pielgrzymek. Zamknięty przez władze austriackie w 1782 r., przetrwał dzięki prowadzeniu szkoły dla dziewcząt i uzyskał ponowne uznanie w 1811 r. Obecnie funkcjonuje jako klasztor kontemplacyjny.
Wielkopolska
Z klasztoru w Skale powstała fundacja klarysek w Gnieźnie. Jej inicjatorką była bł. Jolanta (1244–1298), siostra św. Kingi. W 1283 r. Jolanta doprowadziła do założenia klasztoru, do którego sama wstąpiła. Charakterystycznym elementem gnieźnieńskiego klasztoru była kaplica chórowa, będąca częścią nawy kościoła braci franciszkanów. Niestety, w 1865 r. władze pruskie zlikwidowały klasztor i zburzyły jego budynki.
Śląsk
We Wrocławiu klasztor klarysek założyła księżna Anna, siostra św. Agnieszki Czeskiej. Pomimo oporu braci franciszkanów z prowincji niemieckiej, z pomocą papieża Anna utworzyła klasztor w 1257 r. Wspólnota wrocławska była matką fundacyjną dla klasztorów w Strzelinie (1260 r.) i Głogowie (1304 r.).
Znaczenie klasztorów klarysek
Klasztory klarysek odegrały kluczową rolę w rozwoju kultury religijnej i intelektualnej w Polsce. Były miejscami modlitwy, edukacji i kultu fundatorek. Dzięki wsparciu władców, takich jak Bolesław Wstydliwy, św. Kinga czy bł. Jolanta, klasztory te przetrwały trudne okresy historyczne i do dziś są świadkami duchowego dziedzictwa Polski.