Zakon klarysek istnieje od XIII w. U jego zarania stoi dwoje Świętych: Franciszek i Klara. Ich nawrócenie, życie i świadectwo wiary było znakiem czasu w Kościele. To, co dziś jest Zakonem Świętej Klary z Asyżu wyrasta zarówno z nadprzyrodzonego działania łaski, jak i z konkretnych ludzkich decyzji.
Znaki łaski Bożej
Święta Klara w swoim Testamencie wspomina o zaangażowaniu św. Franciszka w odnowę kościoła św. Damiana (San Damiano) po swoim nawróceniu. To właśnie tam Franciszek doznał wizji Ukrzyżowanego, który przemówił do niego słowami:
„Franciszku, idź, odbuduj mój kościół, ponieważ – jak widzisz – jest w ruinie” (1 Cel, 7; 2 Cel, 10; 3T, 13).
Poruszony tą łaską, Franciszek rozpoczął życie pokutne i z oddaniem podjął się pracy nad odbudową kościoła. Podczas prac często wołał przechodniów, zachęcając ich do pomocy:
„Przygotowuję tutaj miejsce dla Pań, które swą modlitwą i świętym życiem przynosić będą chwałę Ojcu niebieskiemu w całym Kościele” (1 Cel, 18; TestK, 9–14).
Słowa te wypowiedział sześć lat przed wydarzeniem, które św. Klara nazywała swoim nawróceniem. Biografowie i współcześni historycy widzą w tym działanie łaski oraz prorocze zapowiedzi. Klara, mająca wówczas zaledwie 12 lat, była przyszłą inicjatorką życia w San Damiano.
Fakty historyczne
Decydujące wydarzenia zaczęły się, gdy Klara z Asyżu, jako osiemnastoletnia dziewczyna z bogatej rodziny rycerskiej, została skonfrontowana z planami małżeństwa układanymi przez jej krewnych. Klara, pobożnie wychowana przez matkę, pragnęła jednak poświęcić się Bogu, co budziło sprzeciw rodziny, zwłaszcza wuja.
Prawdopodobnie zwróciła się o radę do kuzyna należącego do wspólnoty pokutnej św. Franciszka. Dzięki temu Rufin przekazał Franciszkowi pytanie Klary, co zapoczątkowało znajomość tych dwojga świętych. Za wiedzą biskupa Asyżu Franciszek zaproponował Klarze życie na wzór Chrystusa. Decyzja ta wymagała odwagi: Klara miała opuścić rodzinny dom i dołączyć do wspólnoty pokutnej, ale w klasztorze, który stałby się miejscem dla przyszłych sióstr.
Wybrano Niedzielę Palmową i Wielki Tydzień w roku 1212 jako czas podjęcia tej decyzji. Po nabożeństwach, w towarzystwie zaufanej przyjaciółki, Klara wymknęła się z domu i udała do kościoła Matki Bożej Anielskiej (Porcjunkuli), gdzie czekali na nią bracia. Tam Franciszek wręczył jej szatę pokutną, a następnie przewieziono ją do klasztoru benedyktynek, aby uchronić przed reakcją rodziny.
Nazajutrz wuj Klary przybył z uzbrojonymi sługami, by zabrać ją siłą, ale Klara uchwyciła się obrusów ołtarza – symboliczny gest oddania się pod opiekę Kościoła – i odsłoniła postrzyżone włosy, jasno dając do zrozumienia, że jej decyzja jest nieodwołalna.
Damianitki – początki życia wspólnotowego
Za zgodą biskupa bracia przygotowali dla sióstr kościół i zabudowania San Damiano. Wkrótce do Klary dołączyły jej siostry, Agnieszka i Beatrice, matka Ortolana oraz przyjaciółki, takie jak Bona, Pacyfika, Benvenuta czy Massariola. Franciszek zobowiązał się do duchowej opieki nad nimi i napisał pierwszą regułę zatytułowaną „Sposób życia” (RegK, VI; TestK, 29).
Po trzech latach, w 1215 roku, Franciszek nakazał Klarze objąć samodzielne prowadzenie wspólnoty, by nadać jej trwałe zasady. Kardynał Hugolin, późniejszy papież Grzegorz IX, opracował zbiór praw dla wspólnoty, opierając je na regule św. Benedykta (Konstytucje Hugoliańskie, 1219 i 1228). Klara jednak uznała, że reguła ta nie odpowiada charyzmatowi ich wspólnoty, który opierał się na „ubóstwie dla Chrystusa”.
Walka o zachowanie charyzmatu
Klara uzyskała od papieży Innocentego III, Grzegorza IX i Innocentego IV „Przywilej ubóstwa”, który pozwalał wspólnocie nie posiadać żadnych dóbr materialnych. Kiedy zaczęły powstawać nowe wspólnoty naśladujące życie z San Damiano, Klara prowadziła korespondencję i wysyłała siostry, by przekazywały zasady życia wspólnotowego.
W 1253 roku, po licznych próbach, Klara osobiście napisała regułę dla swojej wspólnoty, która została zatwierdzona przez Innocentego IV. Była to pierwsza reguła napisana przez kobietę w Kościele. Klara zmarła 10 sierpnia 1253 roku, pozostawiając po sobie świadectwo wiary i heroizmu.
Dziedzictwo św. Klary
Dwa lata po jej śmierci papież Aleksander IV kanonizował Klarę, a Urban IV w 1263 roku zatwierdził Regułę Sióstr Zakonu Świętej Klary. Reguła ta wprowadziła jednolite zasady życia dla wspólnot, jednocześnie pozostawiając kwestię ubóstwa w wymiarze duchowym, zależnym od dojrzałości poszczególnych wspólnot.
Przez osiem wieków klaryski wiernie realizują ideały swojego powołania – ubóstwa, pokuty i kontemplacji, dając świadectwo ewangelicznego życia na wzór św. Klary.